نظام سیاسی

این متن شامل 23 صفحه می باشد.

 

مفهوم نظام نخستین بار در مردم شناسی به کار رفته است . از نظام تعریف های گوناگونی شده است ، از جمله : مجموعه ای از صفات خاص ، مجموعه هدف ها همراه با روابط میان این هدفها و خواص آنها ، هر مجموعه از عناصر که بتواند به نحوی بطور متداخل با یکدیگر عمل کند ، می تواند به صورت یک نظام در نظر گرفت . نظام از اجزای متفاوتی تشکیل شده که با هم آن را بوجود آورده است و جمع شدن صرف اجزا نیست بلکه روالی منظم دارند ( رابطه منظم ) که این رابطه یک الگو بوجود می آورد و هر جزء وظیفه خاصی را انجام می دهد بطوریکه تمام اجزا در کل یک واحد را تشکیل می دهند .1

تعاریف گوناگونی بر ای نظام سیاسی شده است . ماکس بر نظام و بر نظام سیاسی را اینگونه تعریف کرده است :

اجتماع انسانی که مدعی انحصار کاربرد شروع زور در داخل سرزمین معینی است .

نظام سیاسی در معنای عام کلمه ، بیان کننده بافت نهادهای سیاسی شویه اعمال قدرت سیاسی است . به عبارت دیگر نظام سیاسی مجموعه ای از نهادهای سیاسی تلفیق یافته و همگن شده ای است در حوزه دولت – کشور و در یک زمان خاص و معین وجود دارد .

اگر بخواهیم آن را برداشتی حقوقی صرف ندانیم می توان آن را گسترده ای وسیع تر بررسی کنیم یعنی از معیارهایی چون جامعه شناسی ، اقتصاد ، ایدئولوژی نیز بهره برداری کنیم زیرا نشام سیاسی از دو عامل ایستا و یونا که ایستا یعنی نهادهایی که در حقوق اساسی وجود دارد و در

 

 

 

* Plitical System

** Mark Weber

قوانین کشوری متلبور است مانند نهاد قانون گذاری ( قوه مقننه ) ، نهاد اجرایی ( هیأت وزیران و دستگاههای دیوانی ) یا نهاد قضایی دیوان عالی دادگستری و کشوری و دادگاههای حقوقی و جزایی ) و عامل پویا یعنی ساختارهای اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و نظایر آنها که هم برون حقوقی اند و هم در تحولات و دگرگونی مدام و مستمر می باشند . (2)

تعریف استیتون از نظام سیاسی جامع تر می باشند » (( نظام که از کنش و واکنش در هر جامعه ای که به وسیله آن توزیع ارزش ها با ابراز سیاست ها ، توزیع اقتدار و اهمیت بسیار این توزیع اقتدار که اجزای ترکیبی نظام سیاسی را از دیگر نظام ها متمایز می کند . درک استون از نظام سیاسی درکی هم نهادی و فراگیر است . نظام ها دیگری چون نظام حزبی و نظام گروهی وجود دارد وی معتقد است که نظام سیاسی باز و انضباطی است و کار آن بر حسب درون داد و برون داد است .

درون داد همان خواست های مردم از نظام و حمایت هایی که مردم از نظام می کنند و برون داد اقدامات و تصمیمات مقامات حکومتی است . (3)

معمولاً در ایران اصطلاح غربی آن یعنی رژیم سیاسی بکار می برند و همانطوریکه که گفته شد نظام سیاسی شکل و ساخت قدرت دولتی و هم نهادهای عمومی اعم از سیاسی ، اداری ، اقتصادی ، قضایی ، نظامی ، مذهبی و چگونگی عملکرد این نهادها و قوانین ناظر و حاکم بر آنهاست . در گفت و شنودهای روزانه گفته می شود : نظام جمهوری اسلامی ، نظام سلطنتی و ... که در واقع مفهوم محدود نظام سیاسی است .

چهار چوب و قالب کلی کار نظام های سیاسی هر کشوری در قانون اساسی آن کشور پیش بینی شده است . برای آنکه نظام استمرار داشته باشد نیاز به مشروعیت دارد (4) .

* Extra - juridigue

** David Easton

1*** Political

نظام های سیاسی جهان به چند گروه مهم طبقه بندی می شوند که سه گروه عمده آن .

عبارتند از نظام های سیاسی ایالتی ، نظام های سیاسی پارلمانی و نظام های سیاسی تک حزبی .

- نظلم های ریاستی در واقع نظام های سیاسی می باشند که در آن تفکیک قوا به طور متلق در قانون اساسی اعلام شده است و رئیس قوه مجریه رئیس جمهور است که از جانب ملت مستقیماً از طریق انتخابات تعیین شده است و شخص رئیس جمهور و وزیران در برابر قوه مقننه یا مجلس مسئولیتی ندارند . (5)

- بنا بر گفته موریس دودورژه ، در رژیم ریاستی ، هر یک از دستگاههای کارگزار ، اختصاصی عمل می کنند و هیچیک حق دخالت درعملکرد دیگری را ندارند ، این دستگاهها وظایف خود را به تنهایی به ثمر می رسانند . قانون به وسیله مجلس ( مجالس) وضع می شود و قوه مجریه مسئول اجرای آن است و دستگاههای عامل قوا کاملاً از یکدیگر مجزا و مستقل می باشند و هیچیک بر دیگری برتری ندارد . نظام های ریاستی را از آن نظر اینگونه نامگذاری کرده اند که ایالات متحده آمریکا نخستین کشور ابداع کننده آن بوده و رئیس جمهور نقش سیاسی این کشور بوده است و جنبه رهبری دولت و قدرت را در آن کشور داراست . (6)